Het Nationaal Scheepsarcheologisch Depot maakt deel uit van Museum Batavialand en beheert de maritieme archeologische rijkscollectie. Hierdoor is Museum Batavialand een van de 30 musea in Nederland met een rijkscollectie.
Deze collectie omvat circa 40.000 scheepsvondsten, variërend van complete wrakken tot wrakdelen, scheepsuitrusting, -lading en -inventaris. Ongeveer 25.000 objecten zijn vanaf de jaren veertig van de 20e eeuw opgegraven in de drooggevallen IJsselmeerpolders. De overige circa 15.000 objecten zijn hoofdzakelijk afkomstig uit de Rijkswateren (vooral Noordzee en Waddenzee) en overwegend bij professioneel (onderwater)archeologisch onderzoek geborgen.
Toegang tot de rijkscollectie
De vondsten zijn veelal geconserveerd, gerestaureerd en wetenschappelijk onderzocht. De objecten zijn op afspraak te raadplegen, de kleine objecten in Lelystad en de grotere objecten in Amersfoort. Bij Museum Batavialand en elders in Nederland zijn objecten te zien in exposities. Culturele instellingen kunnen een bruikleenverzoek doen als zij objecten willen lenen.
Digitale toegang tot de collectie
De collectie van het Nationaal Scheepsarcheologisch Depot is via verschillende platforms digitaal toegankelijk:
- Objecten
De collectie wordt ontsloten via het portaal CollectieNederland.nl Hier kun je eenvoudig zoeken op termen zoals ‘Maritieme vondsten’ en ‘Scheepsarcheologische tekeningen’. Elk object is gekoppeld aan een specifiek scheepswrak, inclusief details zoals scheepstype en ondergangsdatering. - Opgravingsdossiers
De opgravingsdossiers zijn online te raadplegen via Zoekportaal DANS, een uitgebreide databank voor onderzoeksgegevens. - Gedigitaliseerd videomateriaal
Gedigitaliseerd videomateriaal van maritieme archeologie is beschikbaar via de catalogus van Beeld & Geluid. - Wrakkendatabase
Voor wie meer wil weten over scheepswrakken, biedt de wrakkendatabase Verganeschepen.nl een schat aan informatie over vindplaatsen, wrakken en hun geschiedenis.
De uitvoering van het Zuiderzeeproject, met de afsluiting en gedeeltelijke drooglegging van de Zuiderzee, bracht een schat aan scheepsarcheologische vondsten aan het licht. Tot nu toe zijn er zo’n 480 scheepsarcheologische vindplaatsen ontdekt in Flevoland en de Wieringermeerpolder samen. Deze unieke concentratie maakt Flevoland het grootste scheepskerkhof op het droge ter wereld.
Van ongeveer 430 scheepswrakken zijn gegevens vastgelegd, en circa 400 wrakken zijn volledig opgegraven of onderzocht. In de bodem van Flevoland liggen nog zo’n 80 bekende vindplaatsen. Ongeveer de helft daarvan is beschermd door een speciale methode waarbij de wrakken worden afgedekt en ingegraven, wat zorgt voor een verhoging van het grondwaterniveau om het hout te conserveren. Daarnaast zijn delen van opgegraven scheepswrakken na onderzoek herbegraven onder de grondwaterspiegel in een velddepot bij Zeewolde/Nijkerk, zodat ze voor de toekomst behouden blijven.
De scheepsarcheologische collectie in Flevoland is in de loop van de 20e eeuw verder uitgebreid met vondsten uit andere delen van Nederland. Voorbeelden hiervan zijn Romeinse scheepsresten uit Zwammerdam en De Meern. In de jaren ’90 werd hieraan het ‘natte’ deel van de collectie toegevoegd, met de oprichting van de Afdeling Archeologie Onderwater (AAO) bij de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB). Dit leidde later tot de oprichting van het Nederlands Instituut voor Scheeps- en Onderwaterarcheologie (NISA), waarmee ook de rijke maritieme geschiedenis onder water werd vastgelegd.
Sinds 2007 worden scheepsvondsten binnen Nederland niet langer automatisch aan de maritieme archeologische rijkscollectie toegevoegd. Deze worden eerst aangeboden aan het relevante provinciale dan wel gemeentelijke archeologische depot. Zo worden bijvoorbeeld nieuwe scheepsvondsten uit Flevoland toegevoegd aan de provinciale archeologische collectie van Flevoland. Nederlandse scheepsvondsten van buiten gemeentelijk ingedeeld gebied (bijv. de Noordzee), alsmede maritieme vondstcomplexen van bijzondere aard of omvang (bijv. de IJsselkogge) kunnen wel aan de maritieme archeologische rijkscollectie worden toegevoegd.
Uiteindelijk besloot het rijk in 2021 om de volledige maritieme archeologische rijkscollectie onder te brengen in het Nationaal Scheepsarcheologisch Depot, beheerd door Museum Batavialand. Het proces om de gehele collectie volledig over te dragen wordt naar verwachting in 2028 afgerond.
Samenwerking en bruiklenen
Museum Batavialand biedt wetenschappers, instellingen en musea de mogelijkheid om objecten uit de collectie te lenen. Onze experts bieden ondersteuning bij het toegankelijk maken van het verleden, van diepgaand onderzoek tot tijdelijke tentoonstellingen.
Contact opnemen?
Als u een vraag of verzoek heeft over het Nationaal Scheepsarcheologisch Depot neem dan contact op door te mailen naar nsd@batavialand.nl
