Een meesterwerk van de scheepsbouw
De Batavia, een Nederlands spiegelretourschip, werd tussen 1627 en 1628 gebouwd op de Peperwerf in Amsterdam. Het schip was een technisch hoogstandje van zijn tijd, ontworpen voor de lange en gevaarlijke reizen van de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC). Met haar kleurrijke houtsnijwerk, drie imposante masten en een robuuste romp was de Batavia zowel een vervoersmiddel als een machtssymbool. Het schip bood plaats aan meer dan 300 opvarenden en was geladen met kostbare handelswaar, zoals zilver, goud, juwelen, luxe goederen en zware zandstenen blokken die bedoeld waren voor de bouw van een poort in Batavia (het huidige Jakarta).
Het leven aan boord: overleven op zee
Het leven aan boord van de Batavia was zwaar en benauwd. Op het koedek bevond zich de bemanning, dicht opeengepakt tussen de scheepslading. Het was donker, vochtig en er hing een indringende geur van teer, hout en menselijk zweet. Soldaten sliepen op de planken, terwijl passagiers vaak een eigen hut hadden, afhankelijk van hun status. De kapitein en opperkoopman genoten van meer luxe in de kapiteinshut, compleet met een eigen toilet – een ongekende luxe in die tijd.
Eten en drinken bestond vooral uit scheepsbeschuit, gezouten vlees en water dat snel bedierf. Scheurbuik en andere ziektes waren alomtegenwoordig. Voor de meeste opvarenden was elke dag een strijd om gezond en veilig te blijven.
De fatale reis
Op 29 oktober 1628 vertrok de Batavia vanaf Texel met Batavia als bestemming. De reis verliep aanvankelijk voorspoedig. Na een tussenstop bij Kaap de Goede Hoop sloeg het noodlot echter toe. Spanningen tussen schipper Adriaen Jakobsz en opperkoopman François Pelsaert escaleerden. Jakobsz, samen met de onderkoopman Jeronimus Cornelisz, smeedde plannen voor een muiterij.
Op 4 juni 1629 strandde de Batavia op Morning Reef bij de westkust van Australië. Het schip raakte zwaar beschadigd en 40 opvarenden verdronken. De rest wist zich naar nabijgelegen eilandjes te redden. Hier begon een nieuw drama: Cornelisz greep de macht en voerde een schrikbewind, waarbij meer dan 120 mensen op gruwelijke wijze werden vermoord.
De redding en nasleep
Pelsaert slaagde erin om met een sloep hulp te halen uit Batavia, een tocht van 33 dagen. Bij terugkomst wist hij, dankzij het verzet van soldaat Wiebbe Hayes, de muiters te overmeesteren. Cornelisz en zijn handlangers werden ter plekke berecht en geëxecuteerd. Een groot deel van de kostbare lading van de Batavia kon worden gered, waaronder zilver, juwelen en de beroemde “Rubensvaas”.
De Batavia als icoon van haar tijd
De Batavia was een typisch spiegelretourschip, ontworpen om grote hoeveelheden vracht en passagiers te vervoeren. Haar robuuste romp en sterke tuigage maakten haar geschikt voor de barre omstandigheden op zee. Het schip vertegenwoordigde niet alleen handel, maar ook macht en prestige van de VOC.
Het wrak en erfgoed
In 1963 werd het wrak van de Batavia ontdekt bij de Abrolhos-eilanden voor de kust van Australië. Artefacten zoals kanonnen, munten en delen van het schip zijn geborgen en worden tentoongesteld in musea in Fremantle en Geraldton. Het verhaal van de Batavia blijft historici en maritiem archeologen fascineren.
Meer ontdekken?
Stap aan boord van de indrukwekkende reconstructie van de Batavia in Museum Batavialand en beleef zelf hoe het leven aan boord moet zijn geweest. Wil je weten hoe dit schip met vakmanschap opnieuw werd opgebouwd?